Karczewski Aleksander h. Jasieńczyk (1748–ok. 1816), pułkownik konfederacji barskiej, sybirak. Był synem Juliana, wojskiego ciechanowskiego, i Konstancji Karczewskiej. W r. 1764 podpisał z ziemią warszawską elekcję Stanisława Augusta Poniatowskiego. Kształcił się w Szkole Rycerskiej razem z T. Kościuszką. W r. 1766 był w III brygadzie pod dowództwem ppłka J. F. Günthera. Po śmierci marszałka Macieja A. Nosarzewskiego (w kwietniu 1769 r.) i załamaniu się konfederacji warszawskiej, K., wspólnie z ojcem i bratem Janem, rozpoczął żywą działalność nad odnowieniem powstania.
W dużym stopniu K. przyczynił się do zrekrutowania 200 konnych konfederatów w samej Warszawie. W podniesionej 5 VII 1769 r. w Zakroczymiu konfederacji otrzymał funkcję konsyliarza i przez cały czas brał udział w partyzantce ze swym bratem Janem, również konsyliarzem, a potem marszałkiem warszawskim. W czerwcu 1770 r. podczas wyprawy Jana Karczewskiego w okolice Biłgoraja, K. odniósł sukces w potyczce pod Ulanowem. Ok. 4 III 1771 r. zabrał w Międzyrzeczu 100 nadwornych ułanów i 50 huzarów A. Czartoryskiego, woj. ruskiego, a następnie wypłacił im ze ściągniętej kontrybucji 7 000 zł zaległego żołdu. Gdy 9 III odnawiano w Tarczynie konfederację warszawską, K. otrzymał tam stopień pułkownika. Ok. 20 III K. wyróżnił się w zwycięskiej dla konfederatów bitwie pod Mszczonowem. Wkrótce pod Wysokiem Mazowieckiem rozbił konwój rosyjski i oswobodził prowadzonych do Kijowa stu kilkudziesięciu jeńców konfederackich. Odznaczył się w bitwie pod Zamościem (2 VI). Od poł. 1771 r. dowodził dywizją warszawską w zastępstwie chorego brata Jana. Dn. 19 VII wysłany został przez K. Pułaskiego na egzekucję furażu i podwójnych podatków z ziemi czerskiej. Na opór obywateli K. odpowiedział naciskiem zbrojnym, na skutek czego Czerszczanie zwołali kongres do Siennicy, gdzie 12 VIII Michał Karczewski, podkomorzy czerski, ostro wystąpił przeciwko swemu krewniakowi. Groźba Pułaskiego zastosowania rygorów wojskowych ułatwiła niewątpliwie K-emu dalszą pracę. Pod koniec 1771 r. oraz przez pięć miesięcy w r. 1772 nękał nieprzyjaciela w bliższych i dalszych okolicach Warszawy. Ok. 20 V wzięty do niewoli, osadzony został z Szymonem Suskim, marszałkiem wiskim, w obozie przejściowym na Pradze, skąd ok. 5 VI poprowadzono ich na Kijów i dalej na Syberię.
Powrócił do kraju prawdopodobnie w końcu 1773 r. W r. 1774 został komornikiem granicznym czerskim, a w r. 1778 (wg Bonieckiego) szambelanem Stanisława Augusta. W r. 1791 pełnił funkcję komisarza cywilno-wojskowego ziemi zakroczymskiej. Po r. 1780 należał do wolnomularstwa polskiego. Był członkiem loży Świątyni Izis w Warszawie, w pierwszym stopniu rytu siedmiostopniowego. Był właścicielem Błędowa (od 1781), części Bogusławic Wielkich (od 1788) i prawdopodobnie Woli Łychowskiej w Czerskiem. Żonaty z Moniką Izbińską, sędzianką sochaczewską, i być może po raz drugi z Anną z Cybulskich Staniszewską (w 1812), zmarł bezdzietny przed r. 1817.
Boniecki; Uruski; – Konopczyński W., Kazimierz Pułaski, Kr. 1931; tenże, Konfederacja barska; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; Mrozowska K., Szkoła Rycerska Stanisława Augusta Poniatowskiego (1765–1794), Wr.–Kr. 1961; Skałkowski A. M., Fragmenty, P. 1928; – Akta elekcji r. 1764 m. sierpnia d. 27, W. (1764) s. 64; Elektorów poczet, Wyd. O. Pietruski, Lw. 1845; Listy W. Jakubowskiego do J. K. Branickiego 1758–71, Wyd. Bartoszewicz, W. 1882 s. 133, Bibl. Ord. Krasińskich; Vol. leg., VII 125, VIII 388; – B. Kórn.: rkp. nr 1026, nr 2109, Gaz. pisana 11 VI 1772 bez sygn.; B. Czart.: rkp. nr 831 s. 252, nr 3470 s. 459; B. Jag.: rkp. nr 3049 s. 102, 106, nr 6672 s. 35v.; Arch. Państw. w Ł.: Zbiory Bartoszewiczów rkp. 134 s. 283, 288; B. Narod.: rkp. BOZ 1329 s. 85, 88; B. Ossol.: rkp. 588; B. Krasińskich w W.: rkp. nr 3118 s. 9, nr 3924 s. 19v.–20, 23v. (w odpisach autora).
Wacław Szczygielski